10 Bagay sa Buhay na Dapat Mong Ayawan o Hindi-an By Brain Power 2177

10 Bagay sa Buhay na Dapat Mong Ayawan o Hindi-an

Sa buhay, hindi lahat ng “oo” ay tanda ng kabaitan — minsan, ito ang dahilan kung bakit nawawala ang respeto mo sa sarili. May mga bagay na kapag tinanggap mo nang paulit-ulit, unti-unting binababa ang halaga mo bilang tao. Kaya kung gusto mong manatili ang dignidad at tiwala mo sa sarili, mahalagang matutong magsabi ng “hindi” sa tamang oras, sa tamang paraan.

Number 1

Mga bagay na labag sa iyong prinsipyo

Kapag may isang bagay na malinaw na lumalaban sa paniniwala at pinaninindigan mo, tandaan mo na bawat “oo” na ibinibigay mo rito ay parang maliit na bitak sa pundasyon ng pagkatao mo. Maaaring sa una, mukhang maliit lang, parang wala namang epekto. Pero ang totoo, para itong maliit na crack sa salamin — sa simula halos hindi halata, pero habang tumatagal at paulit-ulit na natatamaan, mas lumalaki hanggang sa tuluyan nang mabasag. Ganito rin sa prinsipyo: bawat pagpayag sa mali, kahit gaano kaliit, ay unti-unting kumakain sa lakas ng loob at respeto mo sa sarili.

At ang mas delikado rito, hindi mo agad nararamdaman ang bigat. Habang patuloy mong sinasakripisyo ang paninindigan mo, mapapansin mo na parang nawawala ang kumpiyansa mo sa sariling desisyon. Nagsisimula kang magduda sa sarili, at sa huli, baka umabot sa punto na mas naniniwala ka pa sa opinyon ng iba kaysa sa sarili mong paniniwala. Kapag nawala ang tiwala mo sa sarili mong paninindigan, mahirap na itong bawiin — parang sinulid na unti-unting nabubunot sa habi ng pagkatao mo hanggang sa tuluyan itong malusaw.

Darating ang oras na halos buong buhay mo ay umiikot na lang sa pagsunod sa gusto ng ibang tao. Sa labas, mukhang maayos ka, nakangiti ka pa nga. Pero sa loob, may mabigat na pakiramdam na parang tinraydor mo ang sarili mo. Alam mong may nilabag ka sa sarili mong values kapalit ng pansamantalang ginhawa, pera, o kahit simpleng approval ng mga tao sa paligid mo. At ang pinakamapanganib dito — kapag nasanay ka nang i-compromise ang paniniwala mo, unti-unti ring nawawala yung tahimik pero matatag na boses sa loob mo na dati’y malinaw na nagsasabi kung ano ang tama at mali.

Dito mo mauunawaan na ang tunay na self-respect ay hindi nasusukat sa dami ng taong pumapalakpak sa’yo, kundi sa kakayahan mong manindigan kahit walang sumasang-ayon sa’yo. Dahil sa huli, ikaw lang ang mabubuhay kasama ng bigat o gaan ng mga desisyong ginawa mo. At mas mabuti nang mamuhay na may matibay na paninindigan at malinaw na konsensya, kaysa mamuhay na puno ng tahimik pero matinding pagsisisi — dahil paulit-ulit mong ipinagpalit ang prinsipyo mo para lang makisabay sa agos.

Number 2

Mga taong paulit-ulit kang ginagawang option lang

May mga tao sa buhay mo na hindi naman talaga nawawala, pero hindi rin talaga dumadating kapag kailangan mo sila. Parang nandiyan lang sila kapag magaan ang sitwasyon, kapag walang hinihinging effort, o kapag may makukuha silang benepisyo. Pero sa oras na ikaw ang mangailangan — tulong, presensya, o simpleng pag-unawa — bigla na lang parang bula na naglalaho. At dahil mabait ka, o dahil may bahagi sa puso mo na umaasa pa rin, pinipili mong maghintay. Iniisip mo, “Baka sa susunod, magiging totoo na sila. Baka sa pagkakataong iyon, mararamdaman ko na mahalaga ako sa kanila.”

Pero habang paulit-ulit kang pumapayag, hindi mo namamalayan na tinuturuan mo silang ayos lang na gawing “backup plan” ka. Unti-unti, nasasanay sila na andiyan ka lang palagi, kahit hindi ka nila inuuna. At ang mas masakit, habang nangyayari ito, nagsisimula ka ring magduda sa sariling halaga. Mapapaisip ka kung bakit laging ikaw ang huli, laging ikaw ang reserba, at madalas, ang sisihin mo pa ay sarili mo — na baka hindi ka sapat, baka may kulang sa’yo.

Pero ang totoo, hindi ikaw ang problema. Ang ugat ng sakit na nararamdaman mo ay ang pagpayag mong manatili sa isang puwesto na hindi mo naman deserve. Habang inuuna mo ang mga taong walang balak unahin ka, nilalagay mo ang sarili mo sa hulihan ng sariling listahan. At doon unti-unting kumukupas ang respeto mo sa sarili, hanggang sa pati ikaw ay maniwala na wala ka talagang karapatang maging priority.

Ang self-respect ay hindi lang tungkol sa pagtatanggol laban sa mga taong lantaran kang sinasaktan; kasama rin dito ang pagtanggi sa mga taong unti-unting kinakain ang tiwala mo sa sarili. Dahil ang paulit-ulit na pagtanggap sa bare minimum ay parang paglagay ng tanda sa sarili mong puso na nagsasabing “okay lang na hindi ako piliin.” At kapag iyon na ang paniniwala mo, mahirap nang bawiin.

Kaya bago ka tuluyang mawalan ng boses sa loob mo na nagsasabing deserve mo ang respeto at atensyon, matutong magsara ng pinto. Itaas mo ang standard mo — hindi dahil gusto mong lumayo sa tao, kundi dahil ayaw mong lumayo sa sarili mo. Hindi ito pagiging masama o pagiging mapagmataas. Ito ay pagiging matalino sa pagpili kung sino lang ang may puwang sa buhay mo. Dahil minsan, ang pinakamahalagang “oo” ay yung sinasabi mo sa sarili mo kapag natuto kang tumanggi sa iba.

Number 3

Paggamit sa’yo bilang “emotional trash bin”

May mga tao na kapag may problema sila, ikaw ang una nilang naaalala. Tatawag sila, magme-message, o biglang darating para ibuhos sa’yo ang lahat ng bigat sa dibdib nila. At bilang natural na maunawain at mabuting kaibigan o kapamilya, syempre makikinig ka. Wala namang masama sa pakikinig — pero nagiging problema kapag paulit-ulit itong nangyayari, lalo na kung wala man lang balanse. Hindi mo dapat palaging ikaw ang tanggapan ng lahat ng problema nila nang hindi ka naman nabibigyan ng pagkakataong mailabas ang sarili mong saloobin.

Ito yung tipong ikaw ang lagi nilang pinagsasabihan, pero hindi ka naman nila tinatanong kung kumusta ka. Kapag tapos na silang maglabas ng sama ng loob, bigla na lang silang maglalaho na parang wala kang sariling pinagdadaanan. Parang isang one-way na kalsada ang relasyon ninyo — ikaw ang laging nagbibigat, sila ang laging nagpapagaan. Hindi nila alam na bawat negatibong kwento, hinaing, at galit na ibinabato nila sa’yo, unti-unti ring bumibigat ang puso mo. Parang sponge na sumisipsip ng lahat ng maruruming emosyon hanggang sa mapuno ka — pero walang nagtatangkang pigaan para gumaan ka rin.

Ang masama, kapag nasanay ka sa ganitong set-up, nagiging normal na sa isip mo na tungkulin mong saluhin ang lahat, kahit wala ka nang lakas para buhatin ang sarili mong bigat. Pero ang totoo, hindi mo trabaho ang maging basurahan ng emosyon ng ibang tao. Oo, mahalaga ang makinig at umalalay, pero dapat may hangganan. Dapat mong alamin kung kailan ka dapat tumayo at magsabi ng sapat na, para hindi ka tuluyang maubos o masira ang puso mo dahil sa sobrang pag-aalala sa problema ng iba. Dahil kapag wala kang limitasyon, mauubos ka bago mo pa mapansin.

Ang self-respect ay kasama ang pag-alam kung kailan ka dapat umatras para alagaan ang sarili mong mental at emotional health. Hindi ito pagiging makasarili — ito ay pagprotekta sa sarili para may maibigay ka pa sa mga taong tunay na marunong magbalik at mag-alaga rin sa’yo. Kahit gaano mo kamahal ang isang tao, hindi mo kailangang isakripisyo ang sarili mo nang tuluyan para lang maging sandalan nila. Tandaan mo, hindi mo kailangan saluhin ang lahat ng bagyo ng iba para lang mapatunayan na mahalaga ka. Minsan, ang tunay na pagmamahal sa kapwa ay nagsisimula sa pagmamahal sa sarili.

Number 4

Trabahong kumikitil sa kalusugan mo

Marami sa atin ang lumaki sa paniniwalang basta may trabaho, ayos na. Basta may sahod na pumapasok buwan-buwan, wala nang karapatang magreklamo. Pero ang hindi napag-uusapan, may mga trabaho na kahit maganda ang kita, kapalit naman ay unti-unting pagkasira ng kalusugan mo. Maaaring sa simula, iniisip mo na kaya mo pa, na pansamantala lang naman ang pagod, na kaya mong tiisin para lang matapos ang buwan. Pero habang tumatagal, mapapansin mong hindi lang pisikal ang naaapektuhan — pati mental at emosyonal na lakas mo, unti-unti ring nauubos. Minsan hindi mo man lang namamalayan na araw-araw na lang ang stress at pagod ang kasama mo, hanggang sa dumating ang punto na parang robot na lang ang iyong katawan, umiikot lang sa trabaho at pahinga nang paulit-ulit.

Ito yung klase ng trabaho na araw-araw kang gigising na mabigat ang katawan at isip, at kahit anong pilit mong magpahinga, parang hindi ka pa rin nabubuhayan ng sigla. Ang masama pa, kung masyado ka nang nasanay, makakalimutan mong may buhay ka sa labas ng trabaho. Yung tipong kahit kasama mo na ang pamilya o mga kaibigan, ang utak mo nasa deadline pa rin, sa pressure pa rin, sa problemang iniwan mo sa opisina. Dahil sa sobrang stress, nawawala ang kalidad ng mga sandaling dapat sana’y puno ng saya at pahinga. Unti-unti, nakakalimutan mong mag-enjoy sa mga simpleng bagay na dati’y nagbibigay sigla sa’yo.

At oo, pwede mong sabihin na para ito sa kinabukasan mo — pero paano ka makakapag-ipon o mag-eenjoy sa bunga ng pinaghirapan mo kung darating ang oras na wasak na ang kalusugan mo? Ang pera, pwede mong kitain ulit. Pero ang katawan at isipan mo, kapag tuluyan nang bumigay, hindi mo basta-basta maibabalik sa dati. Walang halaga ang pera kung araw-araw kang may sakit, walang gana sa buhay, o nalulunod sa stress at depresyon. Hindi sapat na mabuhay lang para magtrabaho — kailangan mo ring maramdaman na buhay ka, at may kalidad ang bawat araw mo.

Ang self-respect ay hindi lang tungkol sa pagtayo para sa prinsipyo mo; kasama rin dito ang pagiging handa na piliin ang kalusugan mo kaysa sa trabahong kumikitil dito. Dahil walang halaga ang anumang posisyon, sahod, o titulo kung kapalit nito ay buhay na pagod, malungkot, at walang lakas para mahalin ang sarili. Tandaan mo, ang trabaho ay parte lang ng buhay mo — hindi ito ang buong buhay mo. Kapag tinanggap mong masyadong nakokonsumo ang buhay mo ng trabaho, sinasakripisyo mo ang mga bagay na tunay na magpapaligaya at magpapalalim ng pagkatao mo — gaya ng pamilya, kaibigan, at ang kapayapaan ng isip. Huwag hayaang ang trabaho ang maging dahilan ng pagkasira ng sarili mo, dahil sa huli, ikaw pa rin ang magbabayad ng presyo.

Number 5

Mga sitwasyong labis kang nalalagay sa panganib

May mga pagkakataon sa buhay na haharap ka sa mga sitwasyong parang tinutukso ka — may kapalit na pera, kasiyahan, o mabilis na solusyon sa problema mo, pero kapalit nito ay matinding panganib sa buhay o kaligtasan mo. Minsan, iniisip mo na baka kaya mo naman, na baka maswertehin ka, na baka isa lang itong “one-time” na pagkakataon. May mga panahong naniniwala tayo na kaya nating kontrolin ang sitwasyon kahit alam nating delikado ito, dahil ang loob natin ay puno ng pag-asa at sigla na matatapos din ito nang ligtas. Pero ang hindi mo agad naiisip, hindi mo kayang kontrolin ang lahat ng mangyayari kapag pumasok ka na sa ganitong sitwasyon.

Kapag sinasadyang inilalagay mo ang sarili mo sa delikadong kalagayan, hindi lang pisikal na kaligtasan ang nakataya — pati kapayapaan ng isip at emosyon mo. Kahit matapos mo pa ang isang mapanganib na gawain nang ligtas, may naiwan na sa isip mo: yung takot, yung trauma, o yung posibilidad na maulit ito sa mas malalang paraan. Hindi madaling mabura ang mga alaala ng panganib na naranasan mo — minsan ito’y nagiging mga aninong sumusunod sa’yo, nakakapagpahina ng loob at nakakapagpababa ng kumpiyansa sa sarili. At habang paulit-ulit mong hinahayaan ang sarili mo sa ganitong sitwasyon, unti-unti ring nawawala ang instinct mo na protektahan ang sarili mo. Unti-unti, nagiging normal na ang paglalagay sa sarili sa panganib kahit hindi mo na gustong mangyari ito.

Ang self-respect ay hindi lang nasusukat sa tapang na harapin ang mahirap; mas nasusukat ito sa talinong umiwas sa hindi kailangang panganib. Dahil ang tunay na lakas ay hindi patunayan sa iba na kaya mong isugal ang sarili mo, kundi sa pagtanggi sa mga bagay na walang saysay kung ikapapahamak mo lang. Ang matapang na tao ay yung may sapat na karunungan na kilalanin kung kailan dapat maglakad palayo, kahit na ito’y nangangahulugan ng pagsuko sa isang tukso o pangako na mukhang napakaganda.

Tandaan mo, walang sinuman ang may kapangyarihang ibalik ang oras o buhay na nawala. Hindi mo kailangang ipakita ang tapang mo sa pamamagitan ng paglalagay sa sarili sa bingit ng kapahamakan. Mas matapang ang taong marunong magsabi ng “Hindi” sa sitwasyong hindi makakabuti sa kanya, kahit gaano pa ito kaakit-akit sa simula. Sa pagpili mong huwag pumasok sa mga panganib na ito, pinapangalagaan mo hindi lang ang sarili mong buhay, kundi pati ang dignidad at pag-asa na mayroon ka para sa mas maganda at ligtas na kinabukasan.

Number 6

Paninira sa iba para lang makasama sa grupo

Isa ito sa mga pinakamadaling patibong na mahuhulog ka kung hindi ka magiging maingat. Minsan, may grupo ng tao na gusto mong makasama — maaaring dahil magaan ang samahan nila, sikat sila, o may impluwensya sa lugar o larangan na ginagalawan mo. At sa simula, parang mabait naman sila at tanggap ka. Pero darating ang punto na mapapansin mo, may kultura silang bumubuo ng koneksyon sa pamamagitan ng pagbagsak ng iba.

Minsan, sisimulan lang nila sa mga biro o kwento na tila walang malisya. Hanggang sa unti-unti kang hinihikayat na sumali sa pagdedetalye ng kamalian ng ibang tao, kahit wala ka namang personal na karanasan o basehan. Kapag nakisali ka, iniisip mo na maliit lang ito, na parte lang ito ng pakikisama. Ngunit sa bawat sandali na pumapayag kang maging kasangkapan sa paninira, unti-unti mong binubutas ang iyong sariling integridad at sinasaktan ang tiwala na ibinibigay ng iba sa’yo.

Pero ang hindi mo napapansin, sa bawat salitang binibitawan mo laban sa taong wala roon para ipagtanggol ang sarili niya, binabago mo rin ang imahe mo — hindi lang sa mata ng iba, kundi sa sarili mong konsensya. Ang mga salita ay hindi simpleng hangin na lumilipad lang; ito’y may kapangyarihan na magtanim ng dumi sa puso ng iba, at sa huli, bumabalik din ito sa iyo bilang pagkasira ng iyong kredibilidad at pagkatao.

Kapag nasanay ka sa ganitong gawain, masisira hindi lang ang reputasyon ng taong sinisiraan mo, kundi pati ang integridad mo. At tandaan mo, ang mga taong komportableng manira ng iba sa harap mo ay malamang na sisiraan ka rin sa oras na wala ka. Walang tunay na samahan na nabubuo sa likod ng kasinungalingan at paninira, dahil ang pundasyon nito ay buhawi — pabago-bago at mapanganib para sa sinumang kasama.

Ang self-respect ay nakatayo sa pundasyon ng katotohanan at kabutihang loob. Kapag pinili mong huwag sumali sa ganitong klase ng kultura, pinapakita mo hindi lang na may prinsipyo ka, kundi na kaya mong tumayo sa gitna ng tukso para lang magustuhan. Mas matatag ang taong kayang manindigan nang hindi kinakailangang ibaba ang iba para lang maging bahagi ng isang grupo. Ito ang tunay na lakas na hindi nasusukat sa dami ng kaibigan, kundi sa kalidad ng pagkatao. Mas mabuti nang mag-isa kaysa makasama sa isang grupo na ang lakas ay nakabatay sa kahinaan ng iba.

Number 7

Mga pabor na hindi mo kaya pero pinipilit mong gawin

Natural sa atin ang tumulong. Kapag may lumapit na humihingi ng pabor, madalas ang unang reaksyon ay pumayag, lalo na kung kaibigan, pamilya, o taong malapit sa atin. Ayaw nating mapahiya sila, ayaw nating masabihang madamot, at minsan ay gusto nating ipakita na maaasahan tayo. Ito ay isang magandang katangian ng tao — ang pagiging mapagbigay at maunawain. Ngunit may hangganan ang bawat tao, at mahalaga na kilalanin natin ito upang hindi tayo masaktan o malugmok sa huli. Pero may mga pagkakataon na ang hinihinging pabor ay lagpas na sa kakayahan natin — maaaring wala kang oras, wala kang sapat na resources, o sadyang hindi mo kayang gawin nang maayos.

Kapag pinilit mo pa rin ang sarili mo kahit alam mong hindi mo kaya, dalawang bagay ang madalas mangyari: una, nauubos ka — pisikal, emosyonal, at minsan pati pinansyal. Parang nagiging sunud-sunod na pagkakaubos ang nangyayari, na kahit hindi mo gusto ay napipilitan kang magbigay ng higit pa sa kaya mo, na parang tinutulak mo ang sarili mo sa bangin nang hindi mo namamalayan. Pangalawa, hindi rin nagiging maganda ang resulta ng pagtulong mo dahil ginawa mo ito sa kondisyon na wala ka nang maibigay nang buo. Sa huli, masisira rin ang tiwala ng taong tinulungan mo dahil hindi mo naibigay ang inaasahan, kahit ang totoo, hindi naman iyon dapat inaasahan mula sa’yo sa simula pa lang.

Ang mas mabigat pa dito, kapag lagi kang pumapayag sa ganitong sitwasyon, nasasanay ang mga tao na abusuhin ang kabaitan mo. Unti-unti, nagiging default ka nilang “go-to” kahit hindi na makatarungan ang hinihingi nila. At mas masakit, natututo ka ring isantabi ang sarili mong pangangailangan para lang mabigyan sila ng gusto nila. Dito nagsisimula ang unti-unting pagkawala ng pagkakakilanlan mo sa sarili mo — na ang nais mo, ang mga pangarap mo, at ang kapakanan mo ay nauubos dahil sa sobrang pag-aalala mo sa gusto ng iba.

Ang self-respect ay hindi lang tungkol sa kung paano ka pinakikitunguhan ng iba, kundi kung paano mo rin pinapahalagahan ang sarili mong limitasyon. Ang pagtanggi sa pabor na hindi mo kaya ay hindi kawalan ng malasakit — ito ay pagpapahalaga sa kalidad ng tulong na kaya mong ibigay at sa kakayahan mong alagaan ang sarili mo. Hindi mo kailangang maging laging “oo” para patunayan na mabuti kang tao; minsan, ang pagiging matapat sa sarili ang pinakamalaking tulong na maibibigay mo — hindi lang sa sarili mo, kundi pati sa mga taong umaasa sa’yo. Tandaan mo, mas makakabuting magbigay kapag kaya mo, kaysa magbigay nang pilit at pagkatapos ay mawalan ng lakas para sa mga bagay na tunay na mahalaga sa’yo.

Number 8

Makipag-debate sa taong sarado ang isip

May mga usapan na magaan at nakakatuwa, at may mga diskusyon na nakakapagpalawak ng pananaw. Pero may mga pagkakataon din na makakatapat ka ng taong, kahit anong ganda ng paliwanag mo, ay hindi talaga handang makinig. Hindi dahil kulang ka sa argumento, kundi dahil sarado na ang isip nila bago pa magsimula ang pag-uusap. Sa ganitong sitwasyon, kahit gaano ka magpakumbaba, kahit gaano ka magbigay ng ebidensya o paliwanag, wala talagang pupuntahan ang usapan. Parang paulit-ulit kang tumatapat sa pader na hindi mo kayang basagin — kahit anong gawin mo, walang nangyayaring pagbabago.

Ang problema kapag pinilit mo pa ring makipag-debate sa ganitong tao, hindi ka lang nauubos sa oras at enerhiya — pati respeto mo sa sarili, unti-unting nababawasan. Dahil habang tumatagal ang palitan ng salita, napapansin mong bumababa rin ang kalidad ng mga sinasabi mo. Maaari kang madala ng emosyon, mapikon, o masabi ang mga bagay na hindi mo naman intensyon, at sa huli, ikaw pa ang mapapakita na parang wala kang kontrol sa sarili. Nagiging parang isang paulit-ulit na laro ng pagsisigawan at hindi pagkakaintindihan na nauuwi sa sama ng loob at pagka-dismaya sa sarili.

Kapag sarado ang isip ng kausap mo, ang tunay na intensyon nila sa pag-uusap ay hindi para maunawaan, kundi para manalo. At kapag pumasok ka sa laban na hindi patas mula sa simula, para mo na ring hinayaan na gamitin nila ang oras at lakas mo para sa walang saysay na layunin. Masakit isipin na ang panahon at enerhiyang dapat sana’y inilaan mo para sa pag-unlad at positibong bagay ay nauubos sa isang laban na laging may talo.

Ang self-respect ay nakikita sa kakayahang pumili kung saan mo ilalagay ang lakas mo. Hindi mo kailangang patunayan sa lahat na tama ka — lalo na sa mga taong hindi interesado sa katotohanan, kundi sa sariling opinyon lang nila. Ang tunay na lakas ay hindi laging nasa pagsigaw o pagtatalo; minsan ito’y nasa kapayapaan ng pag-atras, sa pagtanggap na hindi lahat ng laban ay para sa’yo. Minsan, mas matapang at mas matalino ang tahimik na pag-atras kaysa sa walang katapusang argumento na walang patutunguhan. Dahil sa huli, hindi lahat ng laban ay dapat salihan, at hindi lahat ng taong ayaw makinig ay karapat-dapat pakinggan mo rin. Sa pagpili mong huwag pumasok sa walang saysay na away, pinangangalagaan mo ang iyong dignidad at ipinapakita mo na may respeto ka sa iyong sariling oras, damdamin, at enerhiya.

Number 9

Pagpaparaya sa “bare minimum” na effort

May mga relasyon, pagkakaibigan, o sitwasyon sa trabaho na sa simula, puno ng effort, malasakit, at atensyon. Pero habang tumatagal, mapapansin mong parang ikaw na lang ang kumikilos habang ang kabilang panig ay nagbibigay ng pinakakaunting effort na posible — sapat lang para hindi tuluyang masira ang koneksyon, pero kulang para maramdaman mong pinapahalagahan ka talaga. Sa simula, maaaring tanggap mo ito dahil iniisip mong may kanya-kanyang problema lang sila o busy lang sila, pero kapag paulit-ulit na itong nangyayari, unti-unti kang nauubos nang hindi mo namamalayan.

Kapag pumapayag ka na laging ganito ang dynamics, unti-unti mong tinuturuan ang iba na okay lang na magbigay sila ng mumo habang ikaw ay buong puso pa rin. At ang masama, masasanay ka rin sa ganitong set-up hanggang sa paniwalaan mo na normal lang ito. Unti-unting bumababa ang standard mo, at kapag bumaba ang standard mo, kasabay nito ay bumababa rin ang respeto mo sa sarili mo. Nagiging parang palagi kang nagmamahal nang sobra habang ang kabilang panig ay kumukuha lang ng benepisyo, na nagiging dahilan para mabawasan ang halaga ng sarili mo sa iyong sariling mga mata.

Ang pagbibigay ng effort ay dapat mutual — hindi ito paligsahan kung sino ang mas marami, kundi balanse ng pagbibigay at pagtanggap. Dahil kung lagi kang nagbibigay ng sobra habang ang isa naman ay nagbibigay ng kaunti, darating ang punto na mauubos ka. Mapapagod ka hindi dahil sa effort mo, kundi dahil sa kawalan ng reciprocation mula sa kanila. Kapag walang balanse, hindi mo na ito mararamdaman bilang isang magandang relasyon o samahan, kundi parang isang responsibilidad o obligasyon na paulit-ulit mong ginagawa nang walang kasiguraduhan kung may tunay bang halaga ito sa kanila.

Ang self-respect ay nasusukat sa hangganang inilalagay mo para sa kung anong klase ng effort ang tatanggapin mo mula sa iba. Hindi mo kailangang mamalimos ng atensyon, pagmamahal, o konsiderasyon mula sa taong mahalaga sa’yo. Kapag pinili mong huwag na mag-settle sa “bare minimum,” pinapakita mo sa sarili mo na karapat-dapat ka sa buong effort, hindi sa tira-tira. At kapag tinatanggihan mo ang kulang na pagbibigay, binibigyan mo rin ang sarili mo ng pagkakataong makahanap ng mga taong handang tumugma sa energy at malasakit na ibinibigay mo. Ito ang simula ng tunay na paggalang sa sarili — ang hindi pagtanggap ng mababa kaysa sa nararapat, at ang pagpapahalaga sa sarili bilang taong karapat-dapat sa buong pagmamahal at pagsisikap, hindi sa mga piraso lamang.

Number 10

Pakikisama na lumalabag sa batas

Natural sa atin ang hangarin na maging parte ng grupo — pamilya, kaibigan, o mga kasamahan sa trabaho. Minsan, para lang manatili sa magandang samahan o iwasan ang tensyon, pumapayag tayo sa mga bagay na hindi natin talaga sinasang-ayunan. Sa simula, iniisip mo na maliit lang naman ito, na “walang masama kung minsan lang,” o kaya’y iniisip mong ginagawa mo lang ito para hindi masira ang samahan. Ngunit ang mga ganitong maliit na kompromiso, kapag pinagsama-sama, ay nagiging malaking pabigat na sa puso at isipan. Pero kapag ang hinihingi ng pakikisama ay gumawa ka ng bagay na malinaw na labag sa batas, ibang usapan na iyon.

Kapag pumayag ka sa ganitong klase ng kompromiso, hindi lang batas ang nilalabag mo — pati konsensya mo. Oo, baka sa unang pagkakataon, walang makapansin. Baka wala ring agarang kaparusahan. Ngunit sa bawat paglapastangan sa batas, unti-unti mong pinapawi ang liwanag ng iyong dignidad at pagkatao. Pero sa loob mo, may mababago na. Magsisimula kang maging komportable sa paggawa ng mali, at habang paulit-ulit mo itong ginagawa, mas humihina ang boses ng konsensya mo. Hanggang sa dumating ang araw na hindi mo na alam kung saan ang hangganan ng tama at mali.

Ang mas mabigat pa, ang mga taong humihila sa’yo na lumabag sa batas sa pangalan ng “pakikisama” ay madalas hindi rin sasalo sa’yo kapag nagkaproblema. Kapag nahuli ka o nagkaroon ng kaparusahan, malamang ikaw pa ang unang ituturo para mailigtas nila ang sarili nila. Ang mga ganitong tao ay hindi tunay na kaibigan o kasama; sila’y parang mga anino na umaasa lang na sisilaw ang iyong ilaw para umangat sila, ngunit kapag bumagsak ka, iiwan ka nila na nag-iisa. Sa huli, ikaw ang magbabayad ng presyo para sa desisyong ginawa mo hindi dahil gusto mo, kundi dahil natakot ka lang na mawala ang kumpiyansa nila sa’yo.

Ang self-respect ay nakikita sa kakayahan mong tumanggi sa maling bagay kahit nangangahulugan ito ng pagkawala ng ilang tao sa buhay mo. Dahil kung ang presensya nila ay nakadepende sa paglabag mo sa batas, hindi tunay na koneksyon iyon — kundi isang bitag na unti-unting sisira sa’yo. Ang tunay na pagkakaibigan ay hindi nag-uutos na gumawa ka ng mali para lamang mapasama ka sa grupo; ito ay nagbibigay ng lakas at gabay para manatili kang tapat sa iyong prinsipyo. Mas mabuting mawalan ng pekeng samahan kaysa mawalan ng kalayaan at integridad mo.

Konklusyon:

Sa bawat “oo” na binibigay mo, may kapalit iyon — oras, lakas, kalayaan, at minsan pati integridad mo. Kaya mahalaga na matutunan mong piliin kung saan mo ilalagay ang “oo” at saan mo dapat ilagay ang “hindi.” Hindi lahat ng tao o sitwasyon ay karapat-dapat ng pahintulot mo, at hindi lahat ng oportunidad ay tunay na makakabuti sa’yo.

Ang pagsasabi ng “hindi” ay hindi palaging tanda ng pagiging masama, matigas ang ulo, o walang pakisama. Madalas, ito ay tanda ng maturity at malinaw na pag-unawa sa sarili mong halaga. Kapag natutunan mong tumanggi sa mga bagay na sumisira sa prinsipyo mo, kumikitil sa kalusugan mo, o nagpapababa ng dignidad mo, hindi mo lang pinoprotektahan ang sarili mo — pinapanday mo rin ang buhay na gusto mong mabuo.

Tandaan, bawat beses na pumapayag ka sa bagay na labag sa konsensya mo, binibigyan mo ng pahintulot ang iba na ulitin ito sa’yo. At bawat beses na nagtatakda ka ng malinaw na hangganan, tinutulungan mo ang sarili mo na manatili sa direksyong tama para sa’yo. Hindi madaling tumanggi, lalo na kung ang kapalit ay ang paglayo ng ilang tao sa buhay mo. Pero isipin mo — mas mabuti nang mawalan ng tao kaysa mawalan ka ng respeto sa sarili mo.

Sa huli, ikaw ang magdadala ng resulta ng mga desisyong gagawin mo ngayon. Ang buhay mo ay hindi para sa satisfaction ng iba, kundi para sa kapayapaan at kaligayahan mo. At ang kapayapaang iyon, nagsisimula sa kakayahan mong magsabi ng malinaw, matibay, at walang guilt na “Hindi.”