10 Delikadong Personalidad Dahil Paborito ito ng mga User at Gaslighter By Brain Power 2177

10 Delikadong Personalidad Dahil Paborito ito ng mga User at Gaslighter

Hindi lang mahihina ang loob ang madaling ma-manipulate. Minsan, kahit mababait, matatalino, o mapagkakatiwalaan — nagiging biktima rin ng pang-uuto. Sa video na ‘to, pag-uusapan natin ang 10 klase ng tao na madalas gamitin, lokohin, o kontrolin ng iba — at bakit nangyayari ‘yon. Kung isa ka man dito, hindi ka nag-iisa. Pero mahalagang malaman mo kung paano ito matutuldukan.

Number 1

People Pleasers

Ito yung mga taong halos nakaprograma na sa utak na huwag tumanggi. Para sa kanila, ang pagiging mabuting tao ay laging may kasamang pagsang-ayon, pag-o-offer ng tulong kahit pagod na, at pagngiti kahit nasasaktan. Para sa kanila, ang kasiyahan ng iba ay mas mahalaga kaysa sa sariling kapakanan.

Hindi ito dahil mahina sila — kundi dahil sobrang laki ng kanilang pangangailangan na ma-validate o mapatunayang “mabuting tao” sila. Takot silang masabing “masama,” “makasarili,” o “walang utang na loob.” Kaya kahit sa mga pagkakataong hindi na tama o makatarungan, pipilitin pa rin nilang mag-adjust, magsakripisyo, at magbigay.

Kapag may taong nalulungkot, nandiyan agad sila. Kapag may kailangan, handang tumulong. Pero sa sobrang pag-aalaga sa iba, unti-unti silang nauubos. Hindi halata sa una, pero sa bawat “oo” na pilit, may parte sa kanila ang napupunit. At ang masaklap, madalas, hindi ito napapansin ng ibang tao — kasi nga ang mga people pleaser ay sanay magtago ng pagod at sama ng loob sa likod ng ngiti.

Sila yung mga madaling i-manipulate dahil ang kahinaan nila ay ang kagustuhang mapalapit, ma-please, at ma-approve-han. Kapag naramdaman nilang may taong hindi masaya sa kanila, agad silang mag-aadjust, kahit hindi naman nila kasalanan. At ito ang dahilan kung bakit madalas silang ginagamit, nilalaro, o pinapaboran lang kapag may kailangan.

Ang totoo, hindi masama ang tumulong o ang maging mabait. Pero kapag ang kabaitan ay nauuwi na sa pagiging sunud-sunuran at pagkalimot sa sariling halaga, nagiging bukas itong pinto para sa mga manipulador. Ang people pleaser ay parang kandilang nagbibigay ng liwanag sa paligid, pero unti-unting nauubos habang ginagawa ito.

Ang tunay na kabutihan ay hindi lang nasusukat sa dami ng "oo" na nasasabi mo, kundi sa kakayahan mong magsabi ng "hindi" kapag ito ang tama.

Number 2

Mabababa ang Tingin sa Sarili

Ito ang mga taong laging may duda sa sarili. Kahit may kakayahan sila, hindi nila ito nakikita o pinaniniwalaan. Para silang may salamin na laging may crack—kahit gaano kaganda ang reflection, ang nakikita nila ay laging mali, kulang, o hindi sapat.

Sa loob-loob nila, pakiramdam nila ay hindi sila karapat-dapat. Hindi sila confident magdesisyon, magpahayag ng opinyon, o tumindig para sa sarili. Kaya kapag may taong mas matapang, mas magaling magsalita, o parang siguradong-sigurado sa gusto niya—madalas silang sumusunod na lang. Hindi dahil gusto nila, kundi dahil iniisip nilang mas tama ang iba kaysa sa kanila.

Kapag may nagsabing “mali ka,” madali silang maniwala. Parang ang utak nila, awtomatikong nagrereplay ng mga salita na nagpapababa sa kanila. Kapag may nangakong “ako ang bahala sa’yo,” agad silang kumakapit. Para silang naghahanap ng ligtas na lugar na walang pasubali, kaya ang validation ng iba ang nagiging sukatan ng sarili nilang halaga. Dahil dito, nagiging bukas na bukas sila sa manipulasyon.

Wala silang tiwala sa sarili, kaya naghahanap sila ng direksyon mula sa iba. At dito pumapasok ang mga manipulador—alam nilang hindi kailangang gumamit ng puwersa. Kailangan lang nilang magpakitang sila ang “mas nakakaalam,” at kusa na silang susundan ng taong mababa ang tingin sa sarili. Hindi nila kailangang pilitin; kusa namang sumusunod dahil sa takot at kawalan ng paninindigan.

Ang malungkot dito, habang tumatagal ang ganitong klaseng sitwasyon, lalo pang bumababa ang self-esteem ng isang tao. Paulit-ulit nilang pinipilit ang sarili na magkasya sa paniniwala ng iba, hanggang sa makalimutan na nila kung sino sila talaga. Unti-unti, nagiging malabo ang kanilang sarili, parang naglalaho ang sariling boses sa dami ng mga sinasabi ng iba.

Isa pa, nagkakaroon sila ng takot na magkamali o mapahiya kaya mas pinipili na lang nilang huwag magsalita o gumawa ng desisyon. Sa halip na umangat, mas bumababa pa sila dahil sa pangamba. Minsan, kahit ang simpleng pagsabi ng gusto nila ay nagiging isang malaking laban dahil sa takot na baka hindi sila tanggapin.

Alam mo, minsan, nakikita natin ang ganitong mga tao sa paligid natin—baka kaibigan mo ito, kapamilya, o kahit ikaw mismo. Kaya mahalagang maintindihan natin: hindi sila masama o tamad. Sila ay tao na nangangailangan lang ng suporta para makita ang kanilang sariling halaga.

Kung makakatulong tayo na bigyan sila ng encouragement at ipaalam na okay lang magkamali, at higit sa lahat, mahalaga sila kahit ano pa man ang sabihin ng iba, unti-unti nilang matututunan na tumayo para sa sarili nila.

Kaya ang unang hakbang ay kilalanin ang ganitong klase ng pagdududa sa sarili. Kapag naunawaan natin ito, mas madali nating matutulungan ang sarili o ang mga taong nasa paligid natin na mabuksan ang mata at puso nila sa sariling halaga.

Number 3

Emotionally Dependent People

Ito ang mga taong hindi makakilos, makapagdesisyon, o mabuo ang pagkatao kapag wala ang isang partikular na tao o grupo ng tao sa buhay nila. Para silang laging may kailangang sandalan—hindi dahil sa kahinaan ng katawan, kundi dahil sa kakulangan ng panloob na lakas sa emosyon.

Madalas, hinahanap nila ang kumpirmasyon mula sa iba para maramdaman nilang mahalaga sila. Kapag hindi sila napansin, napuri, o nabigyang pansin, pakiramdam nila ay wala silang halaga. Ang emosyon nila ay parang laging nakasakay sa mood at pagtrato ng ibang tao—kapag okay ang pakikitungo sa kanila, masaya sila. Kapag malamig o tahimik ang paligid, agad silang nababalisa.

Sa ganitong estado, nawawala ang personal boundaries. Wala silang sariling boses o paninindigan, kasi natatakot silang mawala ang atensyon o pagmamahal ng taong kinakapitan nila. Kahit alam nilang hindi na tama ang sitwasyon, nagbubulag-bulagan sila—basta huwag lang silang iwan.

Ang problema rito, hindi nila napapansin na unti-unti na silang nawawala bilang sarili nilang tao. Hindi na sila gumagalaw batay sa sariling prinsipyo o kagustuhan. Nabubuhay sila para lang i-maintain ang koneksyon, kahit kapalit ay ang kalayaan nila, ang dignidad nila, at minsan pati kalusugan ng isip.

Sa labas, maaaring mukha silang masayahin, loyal, o maalaga. Pero sa loob-loob, laging may takot—takot na mawalan ng ugnayan, takot na hindi maging sapat, at takot na maiwan mag-isa. Ang mga manipulador ay madaling nakakaamoy ng ganitong kahinaan. Ginagamit nila ito para kontrolin, pasunurin, at iparamdam na “maswerte ka’t andito ako,” kahit ang totoo’y ginagamit na lang sila.

Kaya kung ikaw ay emosyonal na nakasandig sa iba, hindi mo kailangang sisihin ang sarili mo. Pero kailangan mong kilalanin ito. Dahil kung hindi mo aayusin, palagi kang magiging alipin ng takot na mawalan—at habang hinahabol mo ang pagmamahal ng iba, baka nakakalimutan mo na ang pagmamahal sa sarili.

Number 4

Hindi Alam ang Katotohanan

Isa sa mga pinakamadaling i-manipulate ay ang mga taong kulang sa kaalaman. Hindi ibig sabihin nito na sila ay bobo o walang silbi. Ang pagiging ignorant o uninformed ay simpleng nangangahulugan lang na hindi nila alam ang buong picture. Kapag kulang ka sa impormasyon, madaling kang mahulog sa paniniwalang tama ang sinasabi ng ibang tao, kahit hindi mo pa ito naberipika. Ang resulta? Madaling mapasunod, madalas malinlang, at minsan, nagagamit pa sa mga bagay na taliwas sa tunay nilang paniniwala.

Ang totoo, lahat tayo ay naging ignorante sa isang bagay sa buhay natin. Pero ang problema ay nagsisimula kapag pinili nating manatili sa ganoong estado. Kapag hindi tayo nagtatanong, hindi nagre-research, at hindi bukas sa pag-aaral, mas malaki ang chance na mapaniwala tayo sa kung anong unang sabihin ng iba—lalo na kung ito’y galing sa taong may authority o kumpiyansa sa pananalita.

Madalas din, ang ganitong klase ng tao ay umaasa lang sa kung anong naririnig nila sa paligid kahit hindi sigurado kung totoo nga ba. Kapag ganito ang ugali, nagiging madali tayong target ng manipulasyon. Kasi hindi natin alam kung kailan tayo nililinlang. Hindi natin namamalayan na ang paniniwala natin ay bunga lang pala ng paulit-ulit na pagsisinungaling.

Ang pinakamalungkot dito: ang mga ignorante ay kadalasang hindi nila alam na ignorante sila. Wala silang malay na ginagamit na pala sila o naiimpluwensyahan na sa maling paraan. At dahil dito, nagiging tulay pa sila ng maling impormasyon sa iba—na parang virus na kumakalat.

Kaya napakahalaga ng pagiging mapanuri at bukas sa pagkatuto. Hindi sapat ang marinig lang, kailangan mo ring unawain. Hindi sapat ang maniwala lang, kailangan mo ring magsuri. Sa panahon ngayon na kaliwa’t kanan ang impormasyon at disinformation, ang pagkakaroon ng tamang kaalaman ay isa sa pinakamalakas na proteksyon laban sa manipulasyon.

Number 5

Sobrang Magtiwala

Ang sobrang mapanalig ay isang ugali na sa unang tingin ay parang kabutihan — kasi nga, sino ba namang ayaw sa isang taong marunong magtiwala? Pero ang problema, kapag sobra na ang tiwala, nagiging bulag ito. Hindi na pinag-iisipan kung totoo ba o tama ang sinasabi ng iba. Kapag may nagsabi ng maganda, agad tinatanggap. Kapag may nagpakita ng kaunting kabaitan, buong puso nang binubuksan ang pinto ng tiwala — kahit hindi pa lubusang kilala ang taong kausap.

Ang sobrang tiwala ay parang pagbibigay ng susi ng bahay sa isang estranghero dahil lang ngumiti siya sayo. Sa una, parang okay lang. Pero sa paglaon, doon mo lang mararamdaman na unti-unti kang nauubos — hindi mo pa napapansin, ginagamit ka na pala. Kapag sinanay mo ang sarili mong palaging magtiwala nang walang pagdududa, nawawala ang kapasidad mong suriin kung totoo ba ang motibo ng kausap mo.

Isa sa mga dahilan kung bakit maraming tao ang sobrang mapanalig ay dahil takot silang masabihang "mapanghinala" o "judgmental." Gusto nilang panatilihin ang mabait na imahe. Kaya kahit may kutob na silang may mali, pinipili pa rin nilang maniwala — "Baka naman totoo," "Baka ako lang ang nag-iisip ng masama." Ang problema, sa ganitong mindset, hindi na sila nagiging maingat. Nagsasakripisyo na ng seguridad at dignidad kapalit ng katahimikan.

At sa sobrang tiwala, nakakalimutan na rin nilang bigyan ng halaga ang sarili nilang judgment. Lagi na lang inuuna ang sinasabi ng iba kaysa sa sariling pakiramdam. Kapag sinabi ng isang tao na "ako ang bahala sayo," maniniwala agad. Kahit na wala pang pinapatunayan. Kahit wala pang basehan. Dahil sa sobrang pananalig, parang natutulog ang kritikal na pag-iisip. Ang resulta? Paulit-ulit na pagkakamali, paulit-ulit na pagsisisi.

Ang pagiging mabait ay hindi ibig sabihin dapat mong ibigay agad-agad ang tiwala mo sa kahit sino. Dahil sa mundong ito, hindi lahat ng ngiti ay totoo. Hindi lahat ng maganda ang pakikitungo ay may mabuting intensyon. Ang totoong tiwala ay hindi basta binibigay — iniipon yan. Pinagkakakitaan yan. Dapat may batayan, may proseso. Dahil kung basta-basta kang magtiwala, ikaw rin ang unang masusunog kapag nagkataon.

Maging mabait, oo. Pero huwag bulag.

Number 6

Ayaw ng Alitan

Ito yung mga taong sobrang allergic sa gulo—kahit simpleng hindi pagkakaintindihan lang, iniwasan na agad. Para sa kanila, mas mabuti nang manahimik kaysa makipagpalitan ng opinyon. Mas pipiliin nilang lunukin ang sama ng loob kaysa magsalita at baka magka-initan. Ayaw nila ng tensyon, ayaw nila ng pagtatalo, at ayaw nilang maka-offend ng kahit sino.

Sa unang tingin, parang mabait lang sila—at totoo naman. Pero sa likod ng pagiging mahinahon nila, may kasamang takot: takot na baka mawala ang koneksyon nila sa tao, takot na baka palayasin sila sa grupo, o takot lang talaga sa biglaang emosyonal na sagupaan. Kaya kahit may gusto silang ipaglaban, pinipigilan nila ang sarili nila. Kahit may mali silang nakikita, hindi sila kumikibo. Kahit nasasaktan na, ngumingiti pa rin sila para lang mapanatiling “okay” ang lahat.

Halimbawa, isipin mo yung kaibigan mo na kapag may napapansin siyang hindi tama sa grupo niyo, hindi siya nagsasalita. Sa halip, iniwasan niya ang usapan o nagpapanggap na walang nangyari. Baka nga sa sarili niya, pilit niyang iniisip, “Ayoko na lang maging dahilan ng gulo.” Pero sa totoo lang, ang puso niya ay nagdurusa sa loob. Iyan ang klase ng tao na madalas nating makita—mga taong nagiging tahimik na biktima ng sitwasyon.

Dahil dito, nagiging madali silang kontrolin. Hindi dahil mahina sila, kundi dahil mas inuuna nila ang kapayapaan kaysa katotohanan. At sa mata ng mga taong marunong manamantala, yan ang ideal na target: yung hindi lalaban, hindi magrereklamo, at hindi susubukang magtanong.

Minsan, ang pagiging conflict-avoidant ay parang tahimik na pagkasakal. Hindi halata sa umpisa, pero habang tumatagal, nauubos ang loob mo sa kakatahimik. Kapag nasanay ka na laging umiiwas, nasasanay na rin ang ibang tao na kontrolin ka. Hindi dahil gusto mong paapi, kundi dahil ayaw mong manggulo. Pero sa totoo lang, sa kakaiwas mo sa gulo, hinahayaan mong mabulok ang sarili mong boses.

Isipin mo, bawat pagkakataon na pinipigil mo ang salita mo, bawat luha o sama ng loob na nilunok mo, parang may piraso ng pagkatao mo ang unti-unting nawawala. Parang yung hangin na palaging kinukulong sa loob ng dibdib mo—sa huli, hindi mo na kayang huminga ng malaya. Ang problema, hindi mo rin namamalayan na nasanay ka na sa ganitong kalagayan.

At habang nangyayari ito, lumalakas ang loob ng mga tao sa paligid mo na abusuhin ang iyong kahinahunan. Dahil nakikita nilang hindi ka magrereklamo, hindi ka magtatanggol, at madali kang paikutin. Parang laro lang para sa kanila.

Kaya kung ikaw ay nakaka-relate dito, tandaan mo: hindi kahinaan ang ipaglaban ang sarili mo. Hindi kasalanan ang magsalita kahit na may kaunting tensyon. Sa katunayan, ang pagtanggap sa ideya na okay lang magkaiba ng opinyon—na hindi kailangan laging maging maayos ang lahat—ay tanda ng lakas at tapang.

Walang masama sa pagiging mahinahon, pero huwag mong kalimutan na ang tunay na kapayapaan ay hindi nanggagaling sa pag-iwas sa gulo. Ang tunay na kapayapaan ay nanggagaling sa pagharap dito—sa pagiging tapat sa sarili at sa iba, kahit na may risgo ng pagkakaroon ng hindi pagkakaintindihan.

Number 7

Mga Malulungkot o Walang Malapitan

Ang pagiging malungkot o pakiramdam na mag-isa sa mundo ay isa sa pinakamalalim na damdaming kayang baguhin ang takbo ng pag-iisip ng isang tao. Kapag matagal nang walang kausap, walang karamay, o walang taong nakakaintindi sa kanila, nagkakaroon ng kakulangan—hindi lang sa atensyon, kundi sa koneksyon. At ang kakulangan na ito, kapag hindi naibsan, ay nagiging butas na puwedeng pasukan ng sinumang marunong manamantala.

Kapag ang isang tao ay nakakaramdam ng isolation, mas nagiging bukas siya sa kahit anong uri ng atensyon—kahit hindi totoo, kahit pansamantala, kahit may kapalit. Sa puntong ito, hindi na gaanong importante kung tama ba o mali ang taong lumalapit sa kanya. Basta may makinig, basta may kasama, basta may magpakita ng kaunting malasakit—madalas, sapat na iyon para mahulog ang loob niya.

Ang mga manipulador ay bihasa sa pag-scan ng ganitong uri ng kahinaan. Kapag naamoy nilang ikaw ay gutom sa presensya ng iba, madali silang papasok gamit ang mabubulaklak na salita, kunwaring pag-aalaga, at atensyon na matagal mo nang hinahanap. Sa simula, parang sagot sila sa panalangin. Pero habang tumatagal, doon na unti-unting nararamdaman ang kapalit.

Hindi mo namamalayan, unti-unting nagiging preso ka ng kanilang mga salita. Ang mga simpleng "gusto kita," "nandito lang ako para sa’yo," o "hindi kita iiwan" ay nagiging tanikala na nakakadena sa iyong damdamin at pag-iisip. Para kang nahulog sa bitag ng isang ilusyong nagbigay ng ginhawa, pero sa likod nito ay may nakatagong tanikala na unti-unting pumipigil sa'yo na maging malaya.

Sa totoo lang, hindi mali ang maghangad ng kasama. Natural sa tao ang maghanap ng ugnayan. Lahat tayo ay may pangangailangan na maramdaman na tayo ay tinatanggap, na may lugar tayo sa mundo. Pero ang pagiging uhaw sa koneksyon ay dapat sabayan ng matibay na paninindigan sa sarili. Dahil kung hindi, kahit sinong marunong magpanggap na “kakampi” ay maaaring pumasok sa buhay mo, at sa huli, ikaw na naman ang mas lalong mag-iisa—pero ngayon, may sugat na.

Minsan, sa sobrang pangangailangan natin, nakakalimutan natin na ang tunay na pagmamahal o pagkakaibigan ay hindi dapat nakabatay sa kapalit o manipulasyon. Ang totoo, ang tamang tao ay hindi ka kailanman gagamitin. Hindi ka niya hahayaan na magduda sa sarili mo o mapahiya. Ang tunay na malasakit ay nagbibigay lakas, hindi humihina.

Kaya kung nakakaramdam ka na minsan ay madaling kausap o madali kang maimpluwensyahan, itigil muna ang paghusga sa sarili. Hindi ka nag-iisa. Ang mahalaga ay mapansin mo ito—na may bahagi ng sarili mo na naghahanap ng proteksyon at pang-unawa. Ang unang hakbang para makalabas dito ay ang pagtanggap at pagpapahalaga sa sarili.

Simulan mo sa maliit na bagay: matutong magsabi ng "hindi" nang walang takot, matutong magtanong at mag-verify ng intensyon ng mga tao sa paligid mo, at higit sa lahat, maglaan ng oras para sa sarili mo—para maghilom, magmuni-muni, at magpatatag.

Hindi madaling labanan ang pakiramdam ng pag-iisa lalo na kung matagal na itong nararamdaman, pero tandaan mo, ang pinakamahalagang ugnayan ay yung mayroon ka sa sarili mo. Kapag matibay ito, kahit anong uri ng panlilinlang o manipulasyon ang dumaan, kaya mong tumayo at lumaban.

At higit sa lahat, huwag kang matakot humingi ng tulong. Minsan, ang pagkakaroon ng isang tunay na kausap—isang taong mapagkakatiwalaan—ang puwedeng maging simula ng pagbabago. Dahil kahit gaano kalalim ang dilim ng kalungkutan, may liwanag na puwedeng pagtagpuang muli.

Number 8

Hindi Marunong Magdesisyon

Ang mga taong hirap magdesisyon ay parang palaging nakatayo sa gitna ng dalawang daan—hindi makapili kung kaliwa o kanan. Lagi silang natatakot magkamali, kaya imbes na pumili, hinihintay na lang nila na may ibang pumili para sa kanila. Sa una, mukhang okay lang ‘yon. Pero ang hindi napapansin, kapag lagi mong hinahayaan ang iba na magdesisyon para sa’yo, unti-unti kang nawawalan ng kontrol sa sarili mong buhay.

Kadalasan, ang mga indecisive ay sobrang maingat. Ayaw nilang magsisi. Ayaw nilang masabihan ng “Kasalanan mo ‘yan” kapag hindi naging maganda ang kinalabasan. Pero ang totoo, ang hindi pagpili ay isa ring desisyon—at kadalasan, ‘yan ang pinakadelikado. Kasi kapag ikaw mismo ang hindi nagpasya, ibang tao ang gagawa nito para sa’yo. At kapag sila ang may hawak ng direksyon mo, mas madali kang paikutin.

Sa bawat sandaling hindi mo alam kung ano ang gusto mo, nagkakaroon ng puwang ang ibang tao para sabihing, “Ito ang dapat mong gawin.” At dahil nga hindi ka sigurado, madali kang masakyan. Akala mo tinutulungan ka, pero minsan, ginagamit lang nila ang pag-aalinlangan mo para mapasunod ka sa gusto nila.

Ang pagiging indecisive ay hindi laging dahil sa kakulangan sa talino o kakayahan. Minsan, galing ito sa labis na pag-iisip, labis na takot, o labis na pakikisama. Pero sa huli, kapag hindi mo kayang tumindig sa sarili mong desisyon, laging may ibang taong kukuha ng puwesto mo bilang “driver” ng buhay mo. At kapag sila na ang may hawak ng manibela, wala ka nang karapatang magreklamo kung saan ka nila dadalhin.

Ang desisyon ay hindi laging dapat perpekto. Minsan, kahit maliit lang na hakbang basta ikaw ang pumili—iyon ang tunay na lakas.

Number 9

Laging Takot

Ang taong laging takot ay madaling i-manipulate — hindi dahil mahina siya, kundi dahil masyado niyang inuuna ang pag-iwas sa panganib kaysa ang pagpanig sa katotohanan.

Para sa isang taong puno ng pangamba, ang bawat hakbang ay parang delikado. Kaya bago pa man siya umakto, nagpapalakas na agad ang boses ng "what if?" sa isip niya:

“Paano kung magalit sila?”

“Paano kung mawalan ako ng trabaho?”

“Paano kung mawalan ako ng taong mahal ko?”

“Paano kung isipin ng iba na masama akong tao?”

Hindi na niya tinatanong kung ano ang tama, kundi kung ano ang pinakaligtas. Hindi na siya nag-iisip kung ano ang makatarungan, kundi kung paano siya makakawala sa gulo. Kaya kahit hindi siya sang-ayon sa nangyayari, kahit may mali siyang nakikita — tatahimik na lang siya. Sasang-ayon kahit labag sa loob. Magpapasakop kahit may kirot.

Ito ang kalagayan ng isang taong nabubuhay sa takot — hindi siya malaya.

Kapag takot ang pinagmumulan ng mga desisyon, madaling pasunurin ang isang tao sa pamamagitan lang ng tatlong bagay:

Pressure — kunwari may deadline o “wala nang ibang choice.”

Pananakot — “kapag hindi mo ginawa ’to, may mawawala sa ’yo.”

Guilt — “hindi mo ba ako mahal? Hindi mo ba ako nirerespeto?”

Sa ganitong mga salita pa lang, bentang-benta na ang isip ng taong takot. Kasi para sa kanya, mas okay na mapagod, masakal, o mawalan ng dignidad kaysa makaramdam ng takot, pagkahiya, o lungkot.

Ang masakit pa, sa kalaunan, kinukumbinsi na lang niya ang sarili na tama ang nangyayari:

“Okay lang ’to, baka ako lang ang mali.”

“Siguro kailangan ko lang talagang magtiis.”

“Ganito naman talaga ang buhay.”

At sa bawat araw na lumilipas, unti-unti na siyang nawawala. Hindi na niya kilala kung sino siya. Hindi na niya alam kung ano talaga ang gusto niya. Dahil lahat ng desisyon niya ay ginawa para makaiwas sa takot, hindi para totoong mabuhay.

Pero eto ang totoo:

Ang takot ay bahagi ng buhay. Normal lang matakot.

Ang hindi normal ay kapag pinayagan mong ang takot ang magdikta ng landas mo.

Dahil ang taong kayang harapin ang takot niya — kahit manginig ang tuhod, kahit may kaba — ay ang taong hindi madaling manipulahin. Kasi siya ang may kontrol sa sarili niyang isip. Hindi siya bulag sa mga red flag. Hindi siya nagpapakontrol sa mga taong gumagamit ng guilt, galit, o pananakot para lang siya mapasunod.

Kaya kung ikaw ay laging natatakot — tanungin mo ang sarili mo:

Ito bang kinatatakutan ko ay totoo, o guni-guni lang?

Ito bang ginagawa ko ay makakabuti talaga, o ginagawa ko lang para hindi ako mahirapan pansamantala?

Tandaan mo:

Ang tunay na kapayapaan ay hindi yung tahimik lang ang paligid.

Ito yung alam mong hindi mo isinuko ang sarili mo — kahit natatakot ka.

Number 10

Mapusok o Madaling Maapektuhan

Ito ang klase ng tao na agad-agad nadadala ng emosyon sa bawat sitwasyon. Kapag may narinig silang hindi nila gusto, puputok agad ang galit. Kapag may nagpakita ng konting kabaitan, buhos agad ang tiwala. Kapag na-offend sila, hindi na muna nag-iisip — damdamin agad ang nasusunod.

Sa ganitong mindset, hindi na nila hinahayaan ang isip na mag-filter ng mga pangyayari. Emosyon ang driver, hindi rason. At dito pumapasok ang malaking panganib: madaling i-manipulate ang ganitong tao dahil alam ng manipulador kung anong emosyon ang kailangang pindutin para makuha ang gusto nila.

Minsan, isang simpleng paglalambing lang — kahit hindi totoo — ay sapat para mapasunod sila. Isang pangungusap lang na makakapagpa-guilty, isang tono ng boses na kunwari’y may awa, o isang acting na kunwari ay sila ang biktima — sapat na para gumana ang emosyon at mawala ang kontrol ng taong reactive.

At dahil hindi sila sanay huminto at mag-reflect bago mag-react, nauuna lagi ang “pakiramdam” kaysa “katotohanan.” Ang problema rito, kapag palaging emosyon ang batayan ng kilos, madalas ay pinagsisihan ito sa bandang huli — pero huli na rin ang lahat. Naibigay na ang tiwala. Naibigay na ang “oo.” Napasunod na. Nagamit na.

Ang manipulator, alam ang kiliti. Marunong silang gumamit ng drama, ng takot, ng pressure, at minsan pa nga, ng guilt o awa — lahat ito ay sandata para mapasunod ang taong madaling maapektuhan. At dahil mapusok ang ganitong uri ng tao, akala nila “tama” sila dahil malakas ang nararamdaman nila. Pero hindi lahat ng malakas ang emosyon ay tama ang direksyon.

Ang pagiging emotionally reactive ay hindi kapintasan, pero ito’y dapat bantayan. Dahil kung hindi mo alam kung paano kontrolin ang sarili mong damdamin, tiyak, may ibang taong gagamitin ito laban sa’yo.

Huling payo ko sa 'yo:

Kung isa ka man sa mga klase ng tao na nabanggit — huwag mong isipin na kahinaan mo na 'yan habambuhay. Ang pagiging madaling maimpluwensyahan ay hindi kahulugan na mahina ka o bobo. Sa totoo lang, karamihan ng tao ay dumadaan talaga sa ganitong mga yugto. Minsan, ginagawa natin ang isang bagay hindi dahil gusto natin, kundi dahil pakiramdam natin ay wala tayong choice, o dahil takot tayong mawalan ng koneksyon, masaktan ang damdamin ng iba, o mawalan ng pagmamahal at pagtanggap.

Kadalasan, hindi natin agad napapansin na naaabuso na pala tayo — emosyonal man, mental, o kahit sa aspeto ng desisyon sa buhay. Dahil ang manipulasyon ay bihasang magtago sa anyo ng kabutihan, concern, o pagmamalasakit. Kaya ang unang hakbang para mabawi mo ang kapangyarihan mo ay kamalayan — ‘yung makita mo ang sarili mo sa salamin at aminin: “Oo, minsan, nagpapadala ako. Minsan, hindi ako nakakatanggi. Minsan, inuuna ko ang gusto ng iba kahit hindi ko na alam kung sino ba talaga ako.”

Kapag natutunan mong kilalanin ang sarili mo — ‘yung mga kahinaan, ugali, at takot mo — doon ka magsisimulang lumakas. Hindi mo kailangang baguhin ang buong pagkatao mo agad-agad. Ang mahalaga ay magsimulang maging mulat sa kung paano ka naiimpluwensyahan, at kung kailan mo kailangang huminto, huminga, at tanungin ang sarili mo: “Ito ba ay gusto ko? O pinipilit lang ako?”

Maging mapanuri ka, hindi mapanghusga. Maging mahinahon ka, pero matatag. Hindi mo kailangang sumigaw o magalit para ipaglaban ang sarili mo. Minsan, sapat na ang malinaw na hangganan — ‘yung alam mo kung kailan ka lalapit at kailan ka lalayo. Tandaan mo, ang tunay na kalayaan ay hindi lang tungkol sa pag-alis sa kontrol ng iba, kundi ‘yung marunong kang tumindig sa sarili mong desisyon nang may buo at matibay na pagkatao.

Ang pagiging aware ay hindi madali sa simula. Masakit siya minsan, kasi mapapaisip ka sa mga taong pinagkatiwalaan mo, sa mga panahong pinabayaan mo ang sarili mo, o sa mga pagkakataong sana’y tumindig ka pero pinili mong manahimik. Pero hindi pa huli ang lahat. Ang mahalaga ay ngayon, gising ka na. At kung gising ka na, hindi ka na basta-basta madadala. Hindi ka na madaling i-manipulate.

At ang pinakamagandang balita? Kapag natutunan mong hawakan ang sarili mong kapangyarihan, unti-unti kang nagiging inspirasyon sa iba na gawin din ‘yon. Nagiging liwanag ka sa gitna ng panlilinlang. At doon nagsisimula ang tunay na pagbabago — sa iyo mismo.